در اینکه فیلم Booksmart (به کارگردانی الیویا وایلد و بازی کاتلین دیور) یک کمدی نوجوانانه و سبکوزن است شکی نیست. فیلم را میتوان طبق کلیشهی هر اثر دیگری در این ژانر -مخصوصا آثار متاخر- تعریف کرد و از آن گذشت. فیلمهایی که تماشای آنها به خواندن هزاربارهی یک کتاب مشهور میماند و پس از یک بار دیده شدن تقریبا به طور کامل مصرف میشوند و به همین خاطر به سراغ جذابیتهای دیگر سینما میروند و این موضوع هرچه بیشتر به دور شدن داستان از اولویتهای اول سازنده کمک میکند. این بار اما کارگردان برای اولین تجربهی فیلمسازی بلندش، با تعریف یک داستان منحصر به فرد در ژانری عملا برآمده از تکرار کلیشهها، و با جزئیات فراوان شخصیتها، و ماجراجویی جسورانهاش در کارگردانیِ نقطههای تثبیت شدهی درام دبیرستانی، کاری کرده تا Booksmart نه تنها به فیلمی لذتبخش که به اثری ماندگار و تکرارپذیر تبدیل شود. در ادامه با نقد و بررسی فیلم Booksmart همراه گیمنیوز باشید.
Booksmart داستان دو دختر سال آخر دبیرستانی به نام «مالی» و «ایمی» را روایت میکند که در روز آخر مدرسه متوجه میشوند همهی دانشآموزانی که خلاف آنها در طول سال خوشگذرانی کردهاند هم در دانشگاههای خوب پذیرفته شدهاند. این دو تصمیم میگیرند برای ضرر نکردن باید از آخرین فرصتی که دارند استفاده کنند و به میهمانی برسند. تصمیمی که پس از یک پرداخت بسیار موفق از شخصیتها و فضا و زمان، موجب به تکاپو افتادن شخصیتهای داستان و آغاز ماجرای اصلی میشود. مالی و ایمی تلاش میکنند به دیگران بفهمانند خوشگذران هستند، و همین تلاشها صحنههایی گاه فوقالعاده کمدی و گاه بسیار دراماتیک خلق میکنند. نمودار درامای فیلم به گونهای حرکت میکند که تعادل احساسی مخاطب به هم نخورد و فیلم برای هر ماجرایی یک قطب مخالف در نظر گرفته است. همین موضوع باعث میشود که فیلم تقریبا همهی مخاطبانش را راضی کند.
اتفاق مشابهی در فیلم نیز در حال رخ دادن است. همزمان با تماشاگر، مالی و ایمی نیز تلاش میکنند خودشان را از وضع موجود راضی کنند. تقریبا نیمهی اول فیلم به مالی اختصاص دارد و کاملا طبق برنامههای او پیش میرود، اما رفتهرفته نقش ایمی در فیلمنامه جدیتر میشود و او که قرار بوده در نقطهی اپیفنی درام فیلم از سایهی مالی خارج شده و استقلال زندگی خود را در دست بگیرد، معادلات را به هم میزند تا در نقطهی طلایی داستان و با رو کردنِ برگ برندهاش، همه را بهتزده کرده و مالی را برنجاند. پس از درگیری شدیدی که بین مالی و ایمی در مهمانی آخر رخ میدهد، داستان به طور کامل در اختیار ایمی قرار میگیرد و این شخصیت میتواند با یک تصمیم جسورانه خود را به همه و پیش از همه به خودش ثابت کند.
اگرچه شخصیت «مالی» در دنیای خود یک شخصیت موفق شناخته میشود، در کنار دیگر شاگردان مدرسه و حتا در کنار افراد دیگر به جز «ایمی» دچار خسران است. مالی وقتی میفهمد که دیگران با وجود اینکه تمام تمرکز خود را روی درس خواندن نگذاشتهاند هم موفق به ورود به دانشگاههای بزرگ شدهاند با یک حقیقت بزرگ روبرو میگردد و تصمیم میگیرد دنیای خود را برای جبران این خسارت تغییر دهد. تصمیمی که بیش از همه روی شخصیت ایمی تاثیر میگذارد و او که تنها عضوِ دنیای مالی محسوب میشود با این تصمیم بیشترین مخالفت را میکند. تاثیر ایمی بر تصمیم جدید مالی چندان زیاد نیست و باعث ایجاد تداخل در آن نمیشود، بلکه تنها زمینه را برای سرپیچی شدید و جدی ایمی از مالی در پایان داستان فراهم میآورد. جزئیاتی که پس از هر بار چانهزنی ایمی وارد رابطهی این دو میشود نقطهی قوت فیلمنامهای است که تلاش میکند خود را از چارچوب متصور تماشاگران از فیلمی در این ژانر خارج کند.

ایمی که از نقشه کشیدنهای مالی برای زندگی خود خسته شده همزمان و بدون اطلاع مخاطب و دیگر شخصیتها تصمیم دیگری گرفته تا دنیای خودش را تغییر دهد. در حالی که تبدیل شدن به یک شاگرد ممتاز محبوب دیگر دبیرستانیها برای مالی به هدف تازه تبدیل شده و ذهنش را درگیر کرده است، ایمی که برای رسیدن به چنین چیزی تلاش نمیکند در یک آن تصمیم میگیرد که از خود قبلیاش فاصله بگیرد و اول به خودش و سپس به مالی و دست آخر به دیگران ثابت کند شخصیتی ترسو و بیعرضه ندارد، و با همین کار محبوب هم میشود. برای تبدیل شدن به یک شخصیتِ تازه، آدمها به یک تصمیم ناگهانی برآمده از درکِ جدیدی که از دنیای خود پیدا کردهاند دارند. درست زمانی که مالی متوجه میشود دیگران چگونه درموردش فکر میکنند و از غارِ خود بیرون میآید، میفهمد که برخلاف انتظارش آنهایی که مثل او زندگی نکردهاند هم به موفقیت رسیدهاند. ایمی هم پس از اینکه میفهمد دختری که به او علاقه دارد با کس دیگری در رابطه است و بعد در موقعیتی که برایش پیش میآید هم گند میزند، مجبور میشود به حرف دوست صمیمی خود گوش بدهد که او را «ترسو» و ضعیف میخواند.

اما ظرافتهای فیلمنامه، شخصیتپردازی درست و توجه به جزئیات و نقطهگذاری دقیق و حسابشدهی درام قصه، همهی آنچه Booksmart برای ارائه دارد نیست. این فیلم در کارگردانی، جسورانه و ساختارشکن ظاهر میشود. توجه اصلی کارگردان فیلم بر تبدیل کردن صحنههای آشنا به اتفاقات بدیل در طول داستان بوده است. او با تعقیب ردپای کلیشهها، شخصیتهای منحصر به فرد قصهی خود را در موقعیتهایی قرار میدهد که طبق عادت، تماشاگر انتظار پیشروی مشخصی از آنها دارد. اما درست زمانی که این انتظار به اوج خود میرسد، اتفاق بدیلی رخ میدهد و موجب غافلگیری تماشاگر میگردد. این دست اتفاقات، در کنار هدف اصلی داستان که شکستن روند تعریف شده و مشخص شخصیتهای آن است، فیلم را جذابتر از همتایان خود و در واقع لایق ستایش میکند.
جایگذاری شخصیتها و خردهاتفاقاتی که برای مالی و ایمی در مسیر رسیدن به مهمانی نهایی رخ میدهند جذابیت فیلم را دو چندان میکنند. دیالوگهای فیلم خوشمشرب و دوستداشتنی هستند و عمدهی لحظههایی که بین شخصیتهای فیلم رد و بدل میشوند شما را سرحال میآورند. طنز فیلم و نگاهِ خوشبینانه به همه چیز، از بحرانیترین لحظات قصه صحنههایی دلنشین و لذتبخش ساخته است و کاریزمای بازیگران فیلم در کنار همهی این موارد، کاری کرده که تجربهی تماشای فیلم Booksmart به یک تجربهی مفرح، آموزنده و دلنشین تبدیل شود. لحظاتی از فیلم که بازی دو بازیگر اصلی آن در کنار موسیقیهای انتخابیِ کاملا مناسب و تحسینبرانگیز، چهرهی بشاشی از فیلم و روایت اتفاقات آن به دست میدهد که مخاطبِ فرورفته در شکستها و ناملایمات زندگی بیش از همه به آن نیاز دارد. در حالی که فیلم تلاش میکند ایدهی اصلی خود را به مخاطب قبولاند، از ریسک کردن و آسیبپذیر نشان دادن شخصیتهای قصه و نزدیک کردن آنها به زندگی واقعی افراد اجتناب نمیکند. نکتهای که به ایجاد شدن نوعی از صمیمیت بین فیلمساز و مخاطب میانجامد و اولین تجربهی «الیویا وایلد» در کارگردانی را به چهرهی خندان او روبروی دوربین پیوند میزند.

فیلم Booksmart در کنار دیگر فیلمهای هالیوودی قرار میگیرد که خوشگذرانی و به دنبال علایق رفتن را در جامعه تبلیغ میکنند. سبکی از زندگی که به گفتهی مدیای آمریکایی منجر به موفقیت میشود و نه تنها مضر نیست که از لحاظ روحی سبک درست زندگی به شمار میرود و ایدهی سالمی معرفی میشود. برای تماشاگر ایرانی این ایدهها اصلا واقعگرایانه نیستند و حتا عمدتا سبک سالم زندگی نیز به نظر نمیرسند، با این حال، مجالی برای جوانه زدن ایدههای تغییر در سبک زندگی و تمایل به این نوع رفتارها محسوب میشود. Booksmart فیلمی جذاب و سرگرمکننده است که در نقد و بررسی آن نمیشود از چیزی گلایه کرد، و باید به این واقعیت که کارگردان با یک فرمول حسابشده موفق شده همه را راضی کند معترف بود.