جشنواره فیلم کن را بهتر بشناسید | معتبرترین جشنواره سینمایی اروپا

جشنواره فیلم کن یا Cannes Film Festival (به فرانسوی Festival de Cannes) یک جشنواره سالانه است که در «کن» فرانسه برگزار می‌شود. در این جشنواره فیلم‌های جدید سال به نمایش در می‌آیند و با هم رقابت می‌کنند. جشنواره فیلم کن که تا سال 2003 «جشنواره بین‌المللی فیلم» نامیده می‌شد، پذیرای فیلم‌های سینمایی از سراسر جهان است. این جشنواره در سال 1946 متولد شد و تا کنون تقریبا هر سال برگزار شده است. در ادامه با معرفی جامع این جشنواره با گیم‌نیوز همراه باشید.

جشنواره فیلم کن یکی از سه جشنواره بزرگ اروپایی است. این جشنواره فرانسوی در کنار جشنواره فیلم ونیز ایتالیا و جشنواره بین‌المللی فیلم برلین آلمان قرار می‌گیرد. به علاوه کن را یکی از پنج جشنواره فیلم بزرگ در جهان می‌دانند. به فهرست بالا جشنواره فیلم تورنتو کانادا و جشنواره ساندنس را اضافه کنید.

تاریخچه جشنواره کن

اگرچه اولین روزهای شکل‌گیری جشنواره کن به سال‌های 1938 و 1939 برمی‌گردد، این جشنواره کار خود را رسما از سپتامبر 1946 آغاز کرد. فرانسوی‌ها در آن روزها می‌خواستند یک جشنواره سینمایی برای رقابت با جشنواره فیلم ونیز ایجاد کنند. جشنواره ونیز در آن سال‌ها تنها جشنواره فیلم بین‌المللی در اروپا بود. جشنواره‌ای که ریشه‌های فاشیستی خود را نیز پنهان نمی‌کرد.

تاثیر سیاسی در انتخاب‌های جشنواره ونیز به حدی واضح بود که در سال 1937 همه می‌دانستند که «بنیتو موسولینی» تلاش کرده جلوی جایزه گرفتن فیلم آزادی‌خواه فرانسوی La Grande Illusion را بگیرد. یک سال بعد موسولینی و «آدولف هیتلر» هر دو برای جلوگیری از جایزه گرفتن فیلم رقیب هیئت داوران را تهدید کردند.

فرانسوی‌ها در همین دوران در تلاش برای بنیان‌گذاری یک جشنواره فیلم بودند. سرانجام در ماه می 1939 شهر «کن» به عنوان محل برگزاری این جشنواره انتخاب شد. دولت فرانسه در همان تاریخ اعلام کرد که دیگر قصد شرکت در جشنواره ونیز را ندارد و در عوض جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم یا Le Festival International du Film را برگزار خواهد کرد.

در آگوست همان سال اولین دوره جشنواره فیلم بین‌المللی فرانسه در شهر کن برگزار شد. اولین فیلم در 31 آگوست به نمایش درآمد.

ستارگان هالیوودی «گری کوپر»، «کری گرنت»، «می  وست»، «اسپنسر تریسی» و «جورج رفت» در مراسم افتتاحیه حضور داشتند. فیلم «گوژپشت نتردام» به کارگردانی «ویلیام دیترل» نمایش داده شد. اما یک روز بعد، ارتش آلمان نازی به لهستان یورش برد و برگزارکنندگان جشنواره اعلام کردند آن را حداقل 10 روز و تا مشخص شدن وضعیت به تعویق خواهند انداخت. با این حال اوضاع در سوم سپتامبر با اعلان جنگ علنی دولت‌های فرانسه و بریتانیا علیه آلمان نازی بدتر شد.

با آغاز جنگ جهانی دوم، جشنواره بین‌المللی فیلم فرانسه تا 1946 برگزار نشد. در سپتامبر این سال بیست و یک کشور فیلم‌های خود را به جشنواره بین‌المللی فیلم کن ارائه کردند. در 1947 نیز این جشنواره با فیلم‌هایی از شانزده کشور برگزار شد. جشنواره به دلیل کمبود بودجه در سال‌های 1948 و 1950 برگزار نشد.

در سال 1954 اولین «جایزه ویژه هیئت داوران» اهدا شد. در سال 1955 «نخل طلا» (Palm d’Or) ابداع شد. جایزه‌ی اصلی جشنواره که جایگزین جایزه قبلی یعنی «جایزه بزرگ» (گرند پری) شد. در سال 1957 «دولورس دل ریو» به عنوان اولین زن عضو هیئت داوران انتخاب شد.

در سال 1959 «فیلم مارکت» به عنوان بخش جانبی این جشنواره افتتاح شد. Marché du Film به منظور ایجاد فضایی تجاری ایجاد شد. فضایی که خریداران و فروشندگان فیلم‌ها بتوانند با یکدیگر ملاقات کنند. با این حال در دهه‌ی پنجاه همچنان برخی از فیلم‌ها به دلایل سیاسی از حضور در جشنواره منع می‌شدند. فیلم‌های Night and Fog در سال 1956 و Hiroshima, My Love در 1959 به دلایل دیپلماتیک به جشنواره راه پیدا نکردند.

بخش‌های جانبی دیگر رفته رفته به جشنواره اضافه شدند. در سال 1962 «هفته بین‌المللی منتقدان» (International Critics’ Week) متولد شد. این بخش جانبی با هدف نمایش اولین و دومین ساخته‌های کارگردان‌ها توسط «اتحادیه منتقدان فیلم فرانسه» ابداع شد.

در سال‌های 1965 و 1966 به ترتیب «اولیویا دی هاویلند» و «سوفیا لورن» ریاست هیئت داوران را برعهده گرفتند. در سال 1969 «نیمه شب کارگردان‌ها» توسط «پیر هنری دلو» ابداع شد. بخش جانبی جشنواره که خارج از رقابت بود و فیلم‌هایی از سراسر جهان را نمایش می‌داد. انتخاب فیلم‌های این بخش مستقل از بخش اصلی انجام می‌شود.

می 1968

در می 1968 همزمان با اعتراضات کارگری و دانشجویی در فرانسه، برخی از کارگردان‌ها از جمله «کارلوس سائورا» و «میلوش فورمن» فیلم‌های خود را از جشنواره خارج کردند. جشنواره رسما در 19 می متوقف شد. یک روز قبل یعنی در 18 می، «لویی مال» کارگردان فرانسوی به همراه برخی دیگر از کارگردان‌ها، سالن اصلی Palais را تصرف کردند و با ایجاد اختلال در پخش فیلم‌ها با معترضان اعلام همبستگی کردند.

فیلم‌هایی که در جشنواره فیلم کن 1968 حضور داشتند شامل Theorem از پیر پائولو پازولینی، 2001: A Space Odyssey از استنلی کوبریک و Rosemary’s Baby از رومن پولانسکی بودند. به علاوه فیلم‌های Stolen Kisses از فرانسوا تروفو و Oliver از کارول رید نیز در این حشنواره حضور داشتند. دو فیلم آمریکایی وسترن Butch Cassidy and the Kid و Once Upon a Time in the West نیز در جشنواره کن 1968 معرفی شدند. اما در نهایت هیچ جایزه‌ای به فیلم‌های حاضر در رقابت اهدا نشد.

یک بیانیه‌ی سیاسی کوبنده تنها چیزی بود که جشنواره کن 1968 به آن نائل شد.

دهه‌های 70 و 80

در دهه‌ی 1970 میلادی تغییرات مهمی در جشنواره ایجاد شد. در 1972 با تغییر رییس جشنواره به «رابرت فور لی برت» تغییرات جشنواره آغاز شدند. برای اولین بار جشنواره فشارهای دیپلماتیک برای انتخاب فیلم‌ها را برداشت. این اتفاق فرصت ارائه فیلم‌هایی مثل MASH و سپس Chronicle of the Years of Fire را به کارگردان‌ها داد. «آندری تارکوفسکی» بعدا اظهار کرد که با این اتفاق فرصت ارائه فیلم‌هایش بدون سانسور دولت را پیدا کرده است.

تا پیش از آن، فیلم‌ها در هیتئت‌هایی در کشورهای خود انتخاب و سپس به جشنواره ارسال می‌شدند. اما در سال 1972 برگزارکنندگان دو هیئت جداگانه برای انتخاب فیلم‌های فرانسوی و غیرفرانسوی برای حضور در کن را ایجاد کردند.

در سال 1978 «ژیل جیکوب» جایزه‌ی «دوربین طلایی» (Camera d’Or) را معرفی کرد. جایزه‌ای که به بهترین فیلم اول در هر رشته‌ی رقابتی اهدا می‌شود. همین‌طور بخش غیررقابتی «نگاهی ویژه» (Un Certain Regard) در همین سال معرفی شد.

دهه 90 تا امروز

در سال 1998 ژیل جیکوب جدیدترین بخش رقابت اصلی را اضافه کرد. «سینه‌فونداسیون» (la Cinéfondation) با هدف پشتیبانی از فیلم‌های خلاقانه جدید در جهان و حضور نویسندگان در جمع سلبریتی‌های سینما ایجاد شد. سینه‌فونداسیون در سال 2000 با ایجاد بخشی به نام La Résidence که در آن کارگردان‌های جوان به بهبود فیلمنامه‌های خود می‌پردازند تکمیل شد. در سال 2005 نیز L’Atelier ایجاد شد که در سال به 20 کارگردان کمک می‌کند تا بتوانند فیلم خود را بسازند.

در طول دهه‌ی 2000 میلادی جشنواره کن روی پیشرفت‌های فناوری ساخت فیلم به ویژه فیلم‌سازی دیجیتالی تمرکز کرد. از سال 2004 نمایش اولین فیلم‌های تاریخی احیا شده در جشنواره آغاز شد. این فیلم‌ها شامل آثار مستند هم بودند.

در سال 2020 جشنواره فیلم کن به علت همه‌گیری بیماری کووید-19 برگزار نشد. برگزارکنندگان ابتدا اعلام کردند که این جشنواره با تاخیر برگزار خواهد شد، اما پس از عدم بهبود اوضاع، برگزاری این رویداد لغو شد. در حالی که «اسپایک لی» کارگردان آمریکایی در آن سال ریاست هیئت داوران را برعهده داشت.

بخش‌ها و برنامه‌های جشنواره

جشنواره فیلم کن در چند بخش متفاوت اصلی و فرعی برگزار می‌شود. مهم‌ترین و بخش اصلی «گزینش رسمی» (The Official Selection) نام دارد که شامل بخش‌های دیگر از جمله «رقابت اصلی» و «نگاهی ویژه» در کنار «خارج از رقابت» و «اکران‌های نیمه‌شب» می‌شود.

گزینش رسمی

گزینش رسمی رویداد اصلی جشنواره است. رویدادی که شامل بخش‌های زیر می‌شود:

• در رقابت (In Competition)
• نگاهی ویژه (Un Certain Regard)
• خارج از رقابت (Out of Competition)
• اکران‌های نیمه‌شب (Midnight Screenings)
• نمایش‌های کن (Cannes Premieres)
• اکران‌های ویژه
• سینه‌فونداسیون
• فیلم‌های کوتاه
• کلاسیک‌های کن
• Cinéma de la Plage

بخش‌های موازی

برنامه‌های جانبی جشنواره که موازی با رویداد اصلی برگزار می‌شوند و برخی از آن‌ها جایزه مخصوص به خود را هم دارند:

• هفته منتقدان بین‌المللی
• نیمه‌شب کارگردان‌ها
• ACID – اتحادیه سینمای مستقل
• Tous les Cinémas du Monde – نمایش اهمیت و تنوع سینما در جهان. هر روز به یک کشور امکان نمایش فیلم‌های فرهنگی خود را پیدا می‌کند.

رویدادها

• فروشگاه فیلم
• مسترکلاس‌ها
• ادای احترام
• شبکه تهیه‌کنندگان
• نمایشگاه‌ها – هر سال یک هنرمند، اثر هنری یا مضمون سینمایی برای نمایش انتخاب می‌شود.
• سالگرد شصت سالگی – در سال 2007 رویدادی برای پاسداشت 60 سالگی جشنواره برگزار شد.

جوایز جشنواره فیلم کن

جوایز این جشنواره سینمایی با توجه به بخش‌های متنوع تنوع زیادی دارند. مهم‌ترین جایزه جشنواره فیلم کن «نخل طلایی» است. به طور کلی جوایز را به دو بخش اصلی و فرعی تقسیم می‌کنیم. به علاوه بخش‌های مستقل جشنواره هم جوایز خاص خود را دارند.

جوایز اصلی جشنواره کن

• نخل طلایی (Palme d’Or) – بهترین فیلم
• نخل طلایی برای فیلم کوتاه (Palme d’Or du court métrage) – بهترین فیلم کوتاه
• گرند پری (Grand Prix) – جایزه بزرگ جشنواره
• پری دو ژوری (Prix du Jury) – جایزه ویژه هیئت داوران
• Prix de la mise en scène – جایزه بهترین کارگردان
• Prix d’interprétation masculine – جایزه بهترین بازیگر مرد
• Prix d’interprétation féminine – جایزه بهترین بازیگر زن
• پری دو سناریو (Prix du scénario) – جایزه بهترین فیلم‌نامه

جوایز فرعی

• جایزه بزرگ نگاهی ویژه (Prix Un Certain Regard) – استعداد جوان، یا جایزه برای اثر خلاقانه و جسورانه 
• جوایز سینه‌فونداسیون (Cinéfondation) – جایزه بهترین آثار دانشجویی
• دوربین طلایی (Caméra d’Or) – بهترین فیلمِ اول جشنواره (که از بین فیلم‌های بخش رقابت اصلی، فیلم‌های نیمه‌شب کارگردان‌ها و انتخاب منتقدان بین‌المللی انتخاب می‌شود.)

جایزه‌های بخش‌های مستقل

• جایزه‌ی فیپرشی (FIPRESCI Prize) – بنیاد بین‌المللی منتقدان فیلم، به صورت مستقل به بهترین فیلم‌های رقابت اصلی، نگاهی ویژه و دیگر بخش‌های جانبی جایزه می‌دهد. 
• جوایز نیمه‌شب کارگردان‌ها (Directors’ Fortnight)
• پری ولکین (Prix Vulcain) – جایزه بهترین هنرمند فنی
• جوایز هفته‌ی منتقدان بین‌الملل
• جایزه جهانی داوران
• جایزه فرانسوا شاله (به فیلم‌هایی تعلق می‌گیرد که درباره‌ی مفهوم و جایگاه ارزش‌های زندگی و طبق نظر روزنامه‌نگاران انتخاب می‌شود.)
• چشم طلایی (L’Œil d’or) – بهترین فیلم مستند
• جایزه شوپارد (Trophée Chopard) – بهترین بازیگران نوظهور (زن و مرد)
• نخل سگ (Palm Dog) – جایزه بهترین سگ زنده یا انیمیشنی
• نخل دگرباشی (Queer Palm) – بهترین فیلم مرتبط با ال‌جی‌بی‌تی
• جایزه موسیقی متن کن
• جایزه دست‌آورد پیر آنجنو (Pierre Angénieux Excellens in Cinematography) – بهترین مدیر فیلم‌برداری

جوایز افتخاری یا ویژه نیز از سال 2018 هر سال به یک یا چند اثر یا هنرمند اهدا می‌شوند. فیلم «طعم گیلاس» (Taste of Cherry) به کارگردانی «عباس کیارستمی» در سال 1997 به طور مشترک با فیلم The Eel به کارگردانی «شوهی ایمامورا» از ژاپن برنده جایزه نخل طلا شد.

برتدکان نخل طلای جشنواره کن از سال 2011 تا 2023 (آخرین جشنواره برگزار شده) را می‌بینید:

 

کارگردان	سال جشنواره	فیلم سینمایی
ترنس ملیک	2011	The Tree of Life
میشل هانکه	2012	Amour
عبدلطیف کشیش	2013	Blue is the Warmest Colour
نوری بیلگه جیلان	2014	Winter Sleep
ژاک اودیار	2015	Dheepan
کن لوچ	2016	I’ Daniel Blake
روبن اوستلوند	2017	The Square
هیروکازو کوری‌ادا	2018	Shoplifters
یونگ جون هو	2019	Parasite
برگزار نشد	2020	—
جولیا دوکورنو	2021	Titane
روبن اوستلوند	2022	Triangle of Sadness
ژوستین تریه	2023	Anatomy of a Fall

 

جشنواره فیلم کن هر سال در اردیبهشت/خرداد برگزار می‌شود.