ایرانی ‌الاصل‌های ناامید کننده؛ نقد «صداها/The Voices »، به کارگردانی مرجان ساتراپی

مرجان ساتراپی، کارگردان، نویسنده و انیماتور متولد رشت که بخش زیادی از شهرتش به خاطر انیمیشن “پرسپولیس” است، انیمیشنی که جایزه ویژه هیئت داوران را از کن گرفت. این انیمیشن اولین اثر ساتراپی بود، فیلمی که بعضی‌ها از آن به عنوان اثری ضد ایرانی یاد می‌کنند. ساتراپی فیلم دیگری هم در کارنامه دارد، “خورش آلو با مرغ” که در آن متیو آمالریک و گلشیفته‌ فراهانی بازی می‌کنند. اکنون، ساتراپی برگشته با بازیگرانی سطح بالاتر و بودجه‌ای بیشتر تا خودش را محک بزند، آیا او موفق شده؟

فردی ساده لوح به نام جری (رایان رینولدز) که در یک کارخانه‌ی وان‌سازی کار می‌کند، توسط گربه‌اش تحریک می‌شود که کار‌های شیطانی انجام دهد و سگش به او می‌گوید که باید یک انسان خوب باشد، او بر سر دو راهیِ خیر و شر قرار می‌گیرد…

مرجان ساتراپی می‌خواهد کمدی سیاه بسازد، اما فیلم او بیشتر به یک فیلمِ سیاهِ لوس و بی مزه شبیه است که سعی دارد بین قتل و کشتار و خون و خونریزی‌هایش ذره‌ای هم کمیک بگذارد تا بر روی فیلمش برچسبِ کمدی سیاه بخورد. جالب اینجاست که او اگر “صداها” را فقط به عنوان یک فیلم ترسناک می‌ساخت، بسیار از اینی که هست بدتر می‌شد.

ما تا دقیقه‌ای 25 هیچ چیزی از سیاهی فیلم نمی‌بینیم، فقط رایان رینولدز است که سعی دارد با گشنه‌بازی‌ها، ادابازی‌ها و بازیِ مصنوعی‌اش خود را یک احمق عقب مانده جلوه دهد. این 25 دقیقه پر است از شوخی‌های بی مزه‌ی کلیشه‌ای همچون کلیشه‌ی نژادی که با وجود یک هندی در فیلم دیگر جایش خالی نیست، یا یک زن چاق و زشت که سر و کله‌اش در بقیه کمدی‌های بی‌مزه ‌هم پیداست. همین 25 دقیقه‌ی آغازین بدترین قسمت فیلم است، ساتراپی با خود چه فکر کرده که فیلمش را این‌گونه شروع می‌کند. از این قسمت به بعد با وارد شدن عنصر خشونت و سیاهی به فیلم روند فیلم کمی بهتر می‌شود، می‌گویم کمی چون همچنان ما در ادامه باید شوخی‌های آدام سندلری‌ای مثل آمیزش حیوانات را تحمل کنیم! جالب جاییست که می‌فهمید این صحنه‌ها قرار است احساسات جری را به شکلی روانشناسانه بیان کنند.

فیلم داستنک‌های خود را نمی‌تواند جمع و جور کند، مثل روانشناس جری که هر موقع وارد فیلم می‌شود به کوه مشکلات فیلم می‌افزاید، صحنه‌هایی اضافی که تنها کاری که می‌کنند اشاره به گذشته‌ی جری است، که اگر هدف آن باشد پس فقط یکبار استفاده‌اش کافی بود.

نکات مثبتی که از آنها نمی‌توان گذشت، صداگذاری و فضاسازی فیلم است، با توجه به بودجه‌ی نسبتا کم فیلم به خوبی و خلاقانه از پس فضا سازی آن بر آمده، به خصوص در ایجاد تمایز بین دنیای روشن و سفید ذهن جری و دنیای سیاه و تاریک واقعی، سرهای سخنگو جالب از کار در آمده‌اند همچنین حیوانات سخنگو. یکی دیگر از نکات مثبت فیلم، در اسمش قرار دارد، صداها، بله، صداگذای فیلم بسیار دقیق و وسواسانه کار شده، بیننده تک تک اتفاقات فیلم را می‌تواند با شنیدن حس کند. کار ساتراپی در صحنه‌های که فیلم وارد سیاهی می‌شود هم خوب است. همانطور که دیدید نقاط قوت فیلم را در جنبه‌های فنی می‌توان یافت، این چیز‌ها خوب است ولی ای کاش ساتراپی می دانست جوهره‌ی سینما چیز دیگریست.

تکلیف ریتم فیلم با خودش روشن نیست، همانطور که تکلیف مرجان ساتراپی با خودش روشن نیست، همانطور که تکلیف جری با خودش معلوم نیست، نویسنده در ابتدا المان می‌گذارد و او را شیطان معرفی می‌کند، سپس می‌خواهد ما با او همذات پنداری کنیم و سپس به خشونت او جنبه‌ای طنز می‌دهد، این ها کاری جز سردرگرم کردن کاراکتر و بیننده نمی کند.

حرف آخر: تعریف ساتراپی از کمدی سیاه این است: جری می‌میرد و درجایی مثل بهشت با عیسی مسیح و کسانی که آنها را تکه تکه کرده، می‌رقصد! با دیدن این فیلم متوجه شدم که خانم ساتراپی چیزی از طنز نمی‌داند، پس بهتر است دیگر هم نسازد. با این اوضاع تنها ایرانی‌ای که بشود به آن امیدوار بود، رامین بحرانی عزیز است.