نقد فیلم Black Panther – چگونه فیلم مارولی بسازیم؟

اگر از من بپرسند که دستور پخت فیلم‌هایی که از کمیک‌های Marvel یا DC  ساخته شده است را بنویسم، قطعاً اولین پوست کاغذی کیک فنجانی را برمی‌دارم و روی آن می‌نویسم: یک شخصیت با عضلات قوی، تعدادی شخصیت که در کودکی به آن‌ها ظلم شده است و اکنون درصدد انتقام هستند، تعدادی کهنه سرباز عراق یا افغانستان و ترجیحاً وجود یک سیاه‌پوست، زنِ باهوش و نابغه‌ی کامپیوتر و مقدار معتنابهی وفاداری یا دوستی برای چاشنی. شما می‌توانید با این دستور پخت یک کیک فوق‌العاده جذاب خانگی ددپولی تهیه کنید یا تمام نیروهای تکنیکی و جلوه‌های ویژه‌ی هالیوود را به کار بگیرید تا برای شما یک فیلم با طعم کیک‌های صنعتی تهیه کند. Black Panther یکی از آن کیک‌های خانگی با طعم صنعتی است. در ادامه با نقد فیلم Black Panther با گیم‌نیوز همراه باشید.

طرفداران کمیک‌های مارول سال‌ها انتظار کشیدند تا یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های کمیک آن‌ها یعنی Black Panther به روی پرده‌ی سینما بیاید. Black Panther یک شخصیت هالیوودی یا نیویورکی خلاف‌کار نبود بلکه یک پادشاه با قدرت تفکر و نیروی جسمانی بسیار زیاد بود که دیگر نه از دل شهر گناه که از دل مدرن‌ترین کشور دنیا با نیرویی فراتر از تصور به دنیای مارول راه یافته بود.  داستان کمیک‌های Black Panther در دهه‌ی 1970 جزو مشهورترین و پرفروش‌ترین کمیک‌های مارول بود. در آن دوره همزمان با اوج اعتراضات و انقلاب‌های هیپی و جنبش سیاهان ظهور شخصیتی اصلی سیاه که قواعد کشور خود را رعایت می‌کرد برای جامعه‌ی آن دوره چیزی نظیر انقلاب بود.

اما فیلم Black Panther با این که سعی دارد همان شخصیت را بازسازی کند در انجام این کار ناتوان می‌ماند. Black Panther اسم مستعار پادشاه کشور واکاندا است. در فیلم واکاندا کشوری کوچک در قلب آفریقا است. بعد از برخورد شهاب‌سنگی حامل فلز وایبرنیوم پنج قبیله گرد هم می‌آیند و شروع به ساختن تکنولوژی فوق‌العاده‌ای از این فلز می‌کنند که باعث می‌شود عده‌ای برای داشتن این فلز دست به جنگ و خونریزی بزنند. به همین دلیل ساکنان واکاندا تصمیم می‌گیرند برای همیشه کشورشان را از دید همگان مخفی کنند و تنها لایه‌ای بیرونی کشوری فقیر را به نمایش بگذارند. Black Panther پادشاه واکاندا وظیفه‌ی محافظت از مرزها و مردم واکاندا را بر عهده دارد.

فیلم با بودجه‌ی 200 میلیون دلاری ساخته شد و تاکنون فروش خارق‌العاده 1.3 بیلیون دلاری را برای صاحبان خود به ارمغان آورده است. عمده فضای فیلم در استودیو می‌گذرد و کارگردان و تهیه‌کننده علاقه‌ی بی‌نهایتی برای استفاده از جدیدترین تکنیک‌های فیلم‌برداری و جلوه‌های ویژه را داشته‌اند. به همین دلیل صحنه‌های فیلم عمدتا دارای جذابیت بصری به دلیل وجود ریتم بالا و کنش‌ها و واکنش‌های متعدد در صحنه‌های درگیری است. تغییر زاویه فیلم‌بردار و بازیگر البته به روشی نه‌چندان خلاقانه به این ریتم تند فیلم کمک شایانی کرده است. برای همین این فیلم به نوعی از آخرین ساخته‌های دیگر کمپانی مارول، روشی عامه‌پسندتر را اتخاذ می‌کند که شاید اگر امکان دیدن این فیلم بر پرده‌ی سینما بود شما تا آخرین سکانس آن پلک بر هم نزنید و معنی واقعی سینما به‌مثابه سرگرمی را لمس کنید.

محتوای فیلم اما بر پایه ارزش‌های ظاهراً متعالی و مدرن اما همچنان با فرم کلیشه‌ای سابق در جریان است. در دهه‌ی هفتاد و هشتاد نحله‌های انسان‌شناسی و قوم‌شناسی و مطالعات فرهنگی بسیاری به‌خصوص در آمریکا ایجاد شد که هدف آن‌ها نه مثل گذشته انقیاد و استعمار دیگر کشورها بلکه ایجاد رابطه‌ای دو طرفه میان فرهنگ‌های گوناگون بود. آفریقا به دلیل کمتر شناخته بودن پروژه‌ی بسیار جالبی برای علاقه‌مندان این رشته‌ها بود. همین بود که خیل مسافران و گردشگران راهی آفریقا شدند تا بار دیگر آفریقا را مورد مطالعه قرار دهند. گرچه حاصل این کار دستاورد خارق‌العاده‌تر از اسلاف دانشمند خود همچون فریز (نویسنده‌ی کتاب شاخه‌ی زرین) و فروید ( نویسنده‌ی کتاب توتم و تابو) نداشت. گرچه قصد این نحله بررسی دو طرفه و ارتباطات فرهنگی میان اقوام و فرهنگ‌های گوناگون بود و هیچ هدف اقتصادی، سیاسی و نظامی را پیگیری نمی‌کرد اما گذشت سالیان بر این اهداف غبار افکند و کم‌کم به دست فراموشی سپرده شد.

همین موضوع دستمایه‌ای برای آفرینندگان کمیک Black Panther فراهم کرد تا آنان با رویکردی جذاب این شناخت فرهنگ‌های دیگر را ماده‌ و زمینه‌ی گذشته‌ی شخصیت اصلی کمیک خود قرار دهند. اما در فیلم رویکرد اتخاذ شده ابدا جنبه‌ای محترمانه نداشته و قصد و غرض بر این است که تماشاگر آمریکایی تنها از وجود چنین شخصیت قوی و در عین حال دارای ایدئال‌های آمریکایی لذت ببرد. بنابراین باید گفت که از این حیث Black Panther مخاطبان جدی خود را نادیده می‌گیرد و در پی به چنگ آوردن گیشه است که در این راه کاملا هم موفق عمل کرده است.

از طرفی دیگر نباید از انصاف گذشت که تمامی فیلم‌هایی که بر اساس کمیک‌های مارول ساخته شده‌اند بسیار زیاد به بخش داستان‌نویسی و پرداخت خود وفادارند. تقریباً در تمامی نسخه‌های ابرقهرمانان مارولی، نقاط اوج داستان، گره‌افکنی و گره‌گشایی، فضای ملودرام همراه با سیالیت فیلم رعایت می‌شود. در Black Panther هم به‌مانند دیگر آثار مارول این قاعده رعایت شده است. باید گفت که اصلی‌ترین بخش برای جذب گستره‌ی زیادی از مخاطبان، وفادار بودن به فرمی است که آن‌ها برای فیلم متصور هستند. برعکس تلقی عموم، فیلم‌ساز عامه نباید تصور مردم از یک فیلم سرگرم‌کننده را دچار خدشه کند. ابرقهرمان محبوب مردم طبق این الگو باید زندگی کند، زندگی عادی‌اش دچار بحران شود، به مبارزه با عامل بحران بپردازد، شکست بخورد، نیرو و انگیزه‌ای دوباره به او تزریق شود، دوباره مبارزه کند و در نهایت پیروز شود. بنابراین فیلم‌هایی که از روی کمیک‌ها (بالاخص کمیک‌های مارول به دلیل نوع روایت داستانی آن‌ها) ساخته می‌شوند می‌توانند بهترین الگو برای ساخت فیلم‌های عامه‌پسند و فاتح گیشه باشند.