اتوم اگویان (Atom Egoyan) کارگردان ارمنی‌تبار کانادایی، در قاهره متولد شد. پدر و مادرش به مناسبت اتمام ساخت اولین راکتور هسته‌ای در مصر نام او را آتوم (اتم) گذاشتند. این کارگردان و نویسنده کانادایی، از سال 1975 میلادی در صنعت فیلمسازی مشغول است.
اتوم اگویان و سینمای منحصر به فرد او
اتوم اگویان یکی از تاثیرگذارترین کارگردانان روایت نامنظم در سینما و در عین حال یکی از ناشناخته‌ها محسوب می‌شود. او در مدت طولانی فعالیتش در سینما، آثار متفاوت و مرموزی خلق کرده است که همواره بازتاب‌دهنده نگاه منحصر به فرد و یکتای او به داستان‌گویی از طریق سینما هستند. از بهترین آثار او می‌توان به فیلم «جایی که حقیقت می‌خوابد» و «اگزاتیکا» اشاره کرد. در ادامه با اگویان و چهار اثر مهم او که حتما باید تماشا کنید آشنا شوید.
اگویان متعلق به گروهی از فیلمسازان است که در مدت کوتاهی در تورنتو با عنوان «موج نوی سینمای کانادا» شناخته می‌شدند. ویژگی بارز فیلم‌های کم بودجه‌ای که این گروه از فیلمسازان تولید می‌کردند، درون‌مایه «تنهایی» و «غریبگی» بود. دو المانی که اکنون به عنوان اصلی‌ترین ارکان داستان‌های اتوم اگویان در سینما شناخته می‌شوند.
این فیلمسازان جوان که عمدتا در آغاز همگی کمتر از سی سال سن داشتند، در ساخت آثار با یکدیگر همکاری می‌کردند. یک کارگردان، فیلمِ کارگردان دیگر را فیلم‌برداری می‌کرد و یکی دیگر فیلم آن یکی را تدوین. به این ترتیب آن‌ها نهضتی را بنا کردند که با تلاش‌های مدیران سینمایی اونتاریو برای خلق یک صنعت پول‌ساز فیلمسازی در تضاد بود. در نهایت موج نوی سینمای کانادا با بیش از سی فیلم بلند سینمایی در دهه‌های هشتاد و نود میلادی برای خود اعتبار و آبرو کسب کرد.
اگویان در طول فعالیت سینمایی خود دو بار نامزد دریافت جایزه اسکار شده و چندین بار در جشنواره‌های مختلف از جمله جشنواره سینمایی کن، ونیز، مسکو، کانادا و… نامزد و یا موفق به دریافت جایزه شده است.
چهار فیلم از یکی از مهم‌ترین سینماگران این نهضت و یک کارگردان مهم تاریخ سینما را معرفی می‌کنیم:
Exotica (1994)
«اگزاتیکا» در یک کلوب شبانه خیالی در تورنتو می‌گذرد. داستان درباره مردی است که دخترش را از دست داده و هر شب برای تماشای یک رقاص جوان به این کلوب می‌رود. اما همه چیز پیچیده‌تر است. هر چه فیلم با ریتم آرام، تلخ و سهمگینش پیش می‌رود، احساس مخاطب هم پیچیده‌تر می‌شود.
در نهایت این داستان به هیچ سرانجامی جز یک درس بزرگ برای زندگی انسان‌های تنها، رنج‌کشیده و غریبه با دنیای خود ندارد. اما سفری که اگویان ما را در آن با خود (به کمک دوربین سیال و فضاسازی گیرا و عجیب کلوب اگزاتیکا) همراه می‌کند، یک سفر بی‌نظیر است که همه دوست‌داران سینما باید آن را تجربه کنند.
فیلم Exotica جوایز بسیاری برده است. از جمله جایزه فیپرشی جشنواره فیلم کن و هشت جایزه جینی از جمله «بهترین فیلم سال».
آرسنی خانجیان، بازیگری است که در فیلم اول اگویان یعنی Next of Kin (خویشاوند) با او آشنا شد. این دو با هم ازدواج کردند و این بازیگر در چندین فیلم به کارگردانی اگویان از جمله اگزاتیکا ایفای نقش کرده است.
The Sweet Hereafter (1997)
با این‌که فیلم The Sweet Hereafter در باکس آفیس موفقیتی کسب نکرد، توسط منتقدان ستایش شد. این فیلم جایزه بزرگ هیئت داوران جشنواره کن 1997 را کسب کرد.همچنین هفت جایزه جینی از جمله بهترین فیلم سال را تصاحب کرد و دو نامزدی اسکار برای اگویان به ارمغان آورد: بهترین کارگردان و بهترین فیلمنامه اقتباسی.
داستان درباره سانحه تصادف اتوبوس مدرسه‌ای است که در آن 14 کودک کشته می‌شوند. اتوم اگویان فیلمنامه‌اش را بر اساس رمانی به همین نام نوشته «راسل بنکس» نوشت. طبق معمول داستان به سمتی می‌رود که اگویان آن را به سبک کاری خود تبدیل کرده است. رسیدن به مشکلات شخصی، خانوادگی و بررسی اندوه افراد ناشی از تنهایی و از دست‌دادن.
Where the Truth Lies (2005)
یکی از بهترین فیلم‌های دهه 2000 میلادی، همین ساخته اقتباسی اتوم اگویان با بازی «کوین بیکن» و «کالین فرث» است. Where the Truth Lies (دقت کنید که در این اسم یک صنعت ادبی به کار رفته است!) «جایی که حقیقت می‌خوابد» یا «جایی که حقیقت دروغ می‌‌گوید».
داستان فیلم درباره اتفاقاتی است که در سال 1957 برای دو مجری مشهور تلویزیونی با نام‌های «لنی موریس» و «وینس کالینز» می‌افتد. آن‌ها پس از یکی از اجراهای نفس‌گیر خود به هتل محل اقامت خود در نیوجرسی می‌روند. جسد یک دختر در وان حمام پیدا می‌شود. حالا در سال 1972 یک دختر جوان «کارن اوکانر» (آلیسون لومان) که روزنامه‌نگاری حرفه‌ای را دنبال می‌کند، در تلاش است راز این قتل مرموز را با گفتگو با موریس و کالینز برملا کند. این دو مجری که تا پیش از این اتفاق از هم جدایی‌ناپذیر بودند، اکنون سال‌ها است که جدا از هم زندگی می‌کنند.
فیلم یکی از جذاب‌ترین ساخته‌های اگویان محسوب می‌شود. یک فیلم با روایتی چندخطی و بسیار گیرا درباره افراد مشهوری که هیچ ابایی از هر گونه خرابکاری ندارند. داستان بین سال‌های 57 و 72 رفت و برگشت می‌کند.
روایت در ابتدا کمی گیج‌کننده است. اما این گیجی را این‌گونه تعبیر کنید: یک مشت‌زن حرفه‌ای، با ضربات کم‌قدرت اما متعدد به سر و صورت حریف او را کم‌کم گیج و مبهوت می‌کند و دست آخر او را گوشه‌ی رینگ گیر می‌اندازد و ضربه‌های مهلکش را شروع می‌کند. اینجا این مشت‌زن حرفه‌ای اگویان (کارگردان و نویسنده فیلم) است و حریف، مخاطب. پایان بندی فیلم شاهکار، غیرکلیشه‌ای، تلخ و شیرین و به یادماندنی است. تجربه تماشای این فیلم تا مدت‌ها در ذهن شما باقی خواهد ماند.
The Captive (2014)
داستان فیلم درباره یک کاراگاه است که درگیر پرونده‌ای عجیب می‌شود. مردی که دخترش را از مدرسه به خانه می‌رود، میان راه برای خرید توقف می‌کند. وقتی برمی‌گردد متوجه می‌شود که دخترش نیست. او ربوده شده. پس از این اوضاع خانواده به هم می‌ریزد و اگویان کاری می‌کند که از او انتظار می‌رفت.
به نظر پلات فیلم ساده است، اما در واقع ساختار روایی که اتوم اگویان برای این فیلم در نظر گرفته، آن را به یک جادو شبیه کرده است. فیلم در دو زمان روایت می‌شود و فلش‌بک‌ها هیچ مشخصه‌ی تصویری ندارند. همه‌ی صحنه‌ها نیز در زمستان فیلم‌برداری شده‌اند و به جز دقت به جزئیات و دیالوگ‌ها و حالات و روحیات شخصیت‌ها، راهی برای پیدا کردن زمانِ روایت پیش روی مخاطب نیست.
فیلم The Captive با بازی «رایان رینولدز» و «بروس گرینوود» همچنان درون‌مایه‌های سینمای اگویان را حفظ کرده و ارائه می‌دهد. با این حال از نظر منتقدان فیلم چندان قدرتمندی نیست. البته فیلم برای رقابت بر سر «نخل طلا» در جشنواره فیلم کن انتخاب شده بود. اگر تا اینجا با سینمای این کارگردان کانادایی آشنا شده باشید، این فیلم هم شما را سرگرم می‌کند و هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. شاید اگر منتقدی مثل «راجر ایبرت» این اثر را نقد کرده بود، میانگین نمرات منتقدان به فیلم منصفانه‌تر می‌بود.
فیلم شناسی اتوم اگویان
اگر با خواندن این متن به این کارگردان کانادایی علاقه‌مند شدید، فیلم‌شناسی این کارگردان را در جدول زیر می‌بینید. هم سال اکران فیلم ذکر شده و هم جوایز یا نامزدی دریافت جوایزی که فیلم کسب کرده است:
| 1984 | Next of Kin | برنده جایزه در فستیوال منهایم-هایدلبرگ – آشنایی اگویان با آرسنی خانجیان |
| 1987 | Family Viewing | دریافت جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره لوکارنو |
| 1989 | Speaking Parts | نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم و پنج جایزه دیگر در جوایز جینی |
| 1991 | The Adjuster | دریافت جایزه ویژه نقره‌ای سنت جرج در جشنواره فیلم مسکو، بهترین فیلم کانادایی و بهترین فیلم اونتاریو در سان‌بری |
| 1993 | Calendar | دریافت جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره تائورمینا |
| 1994 | Exotica | دریافت جایزه فیپرشی جشنواره کن |
| 1997 | The Sweet Hereafter | دریافت جایزه بزرگ هیئت داوران، جایزه فیپرشی و یک جایزه دیگر در جشنواره کن |
| 1999 | Felicia’s Journey | دریافت جایزه بهترین فیلمنامه اقتباسی جوایز جینی |
| 2002 | Ararat | دریافت جایزه بهترین فیلم جوایز جینی، و دو جایزه جینی برای طراحی لباس و موسیقی متن، آرسنی خانجیان برنده جایزه بهترین بازیگر زن، الیاس کوتاییس برنده جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد در جوایز جینی. برنده جایزه صنفی نویسندگان کانادا در 2003 |
| 2005 | Where the Truth Lies | دریافت جایزه بهترین فیلمنامه اقتباسی در جوایز جینی |
| 2008 | Adoration | دریافت جایزه هیئت داوران اکومنسیال در جشنواره فیلم کن، بهترین فیلم کانادایی و دیپلم افتخار جشنواره بین‌المللی تورنتو |
| 2009 | Chloe | نامزد دریافت جایزه دی‌جی‌سی کرفت صنفی کارگردانان کانادا (2010) |
| 2013 | Devil’s Knot | نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم جشنواره سن سباستین |
| 2014 | The Captive | نامزد دریافت جایزه نخل طلای جشنواره کن |
| 2015 | Remember | برنده جایزه ویتو ونتو جشنواره فیلم ونیز |
| 2019 | Guest of Honour |