یادداشت وارده: چرا «روانه» معادل مناسبی برای استریم STREAM است؟

امروز در حرفه‌ی ما -اگر به زحمت به خود بقبولانیم که حرفه‌ای در کار است و حرفه‌ای‌گری در این وادی در جریان- استفاده از واژگان غیرفارسی را گریزی نیست. اما تجربه به ما ثابت کرده که هر گاه معادل مناسبی یافته و استفاده شده است به مرور زمان ورق برگشته و چه بسا پس از مدتی آن معادل متداول هم شده است. اگرچه پیش‌تر با وجود مطبوعات چاپی که به طور ویژه به موضوع بازی‌های ویدئویی می‌پرداختند معادل سازی برای کلمات پر کاربرد زبان‌ خارجی -اغلب انگلیسی- کار ساده‌تری بود تا اکنون که همه چیز برخط یا همان آنلاین است. با همه این اوصاف و با دقت در این نکته که ادامه حیات وبسایت‌ها وابسته به رسیدن به دست مخاطب از طریق موتورهای جستجو است، تامل در این نکته که چرا معادل سازی فارسی برای کلمات انگلیسی بسیار کم‌رنگ شده و عملا اتفاق نمی‌افتد بسیار اهمیت دارد.

آیا تمام آن‌چه در فرم خبر و مقاله و در دایره بازی‌های ویدئویی و سینما و تلویزیون -به طور خاص بازی‌ها- در رسانه‌های مدعی «فارسی زبان» بودن منتشر می‌شود، فارسی است؟ شاید یک پژوهش جدی در این زمینه نتایج شگفت‌آوری را رقم بزند. نه این‌که در این‌جا بنا به توصیه به سره‌نویسی داشته باشیم که در هیچ حوزه‌ای قابل قبول نیست، اما آیا نمی‌شود از حجم کلمات وارد شده از زبان انگلیسی، که با کج سلیقی و بی‌مهری تمام نسبت به زبان فارسی و مخاطب فارسی زبان به همان شکل انگلیسی نوشته می‌شوند کم کنیم؟

یادداشتی که در ادامه می‌خوانید توسط یکی از همراهان گیم‌نیوز به دست ما رسیده و در حالی که تلاش می‌کند معادل مناسبی برای واژه پرکاربرد «استریم» (Stream) پیشنهاد دهد، به خوبی یاداور این نکته می‌شود که ما چقدر از پی‌گیری استعدادهای زبان فارسی غافل شده‌ایم. امیدواریم که در آینده این وضعیت اندکی جدی گرفته شود و مطالب وبسایت‌ها نیز به سمت بیشتر فارسی شدن حرکت کنند. (سردبیر)

چرا روانه معادل مناسبی برای استریم است؟

در مورد جایگزین پذیری یا جایگزین‌ناپذیری واژگان زبان فنی یا تکنیکی (تَشنیکی) بسیار سخن‌ها گفته و جدال‌های پرسروصدایی برپا شده است. من قصدی برای اثبات لزوم جایگزینی لغات به روز فنی و تکنیکی نداشته و ندارم و از طرفی زبان شناسی و ترجمه را نه به صورت آکادمیک بلکه به صورت یک هوادار دنبال می‌کنم. اسلوب مشخصی را نیز برای انتخاب جایگزین مد نظر نداده‌ام جز سادگی فعل -ساده در برابر مرکب- و بن فارسی آن. علاقه‌ی بی‌پایان به زبان فارسی مرا تشویق می‌کند که تا آن‌جا که ذهن و روان من یاری می‌کند و تا آن حد که عقلانی نیز به نظر بیاید، حساسیت نه چندان ظریف اما به روزی به لغات و واژگان وارد شده به این زبان داشته باشم.

گرچه سره نویسی در این زمانه‌ی پرهیاهو و تک صدایی انگلیسی، یکسره بی‌معنا و گاه مضحک می‌نماید اما اگر مراد نمی‌یابم به قدر وسع خود می‌کوشم که کاری را که نهادهای خودخوانده‌ی متولی زبان به پس از خواب زمستانی خود موکول کرده‌اند بر خود هموار کنم. حتی اگر تنها یک واژه را به سرانجام برسانم برای خشنودی خاطر من کافی است. گرچه عمده هواداران این واژگان با زبانی تنها به ظاهر فارسی با یکدیگر گفت و گو می‌کنند، اما این نوشته کوششی است برای نزدیکی زبان کاربران حوزه‌ی فیلم، سریال و بازی به زبان فارسی. لذا از سره نویسی پرهیز می‌کنم و تمام تلاش خود را می‌کنم تا به زبانی قابل فهم برای همگان دربیاید.

در واژه‌نامه‌ی قراردادی بازی‌ها، فیلم‌ها و سریال‌های امروزه، گاه و بی گاه واژه‌ی استریم، استریم کردن، استریمر و ساخت‌ها و هم‌خانواده‌های آن به گوش می‌خورد که ویکی پدیا با بدسلیقگی تمام آن را رسانه‌ی جاری نامیده است. اگر واژه‌ی stream را تا بن و پایه‌ی ریشه‌اش دنبال کنیم، ابتدا به strēam در انگلیسی قدیم و اگر همین شاخه را پی بگیریم به واژه‌ی یونانی ῥεῦμα (روما یا رئوما) بر می‌خوریم که قرین ریشه‌ی همین کلمه است و خود از ῥευ (رو یا رئو) ریشه گرفته است و معنای جاری و روان را در خود دارد. به احتمال فراوان قسمت “رو”، از واژه‌ی روان به معنای جاری نیز هم ریشه با این نیای هندواروپایی خود باشد. با فرض همین همریشگی “رو” – که حتی اگر نادرست باشد مقصود ما را برآورده می‌کند – من پیشنهادهای خود را برای کلمات پرکاربرد زیر می‌نویسم.

سختی کار با دانستن این که علم روانشناسی اکثر بن مایه‌های این فعل را از آن خود کرده است صد چندان می‌شود. چه با استفاده از بن مضارع مانند روان، روانشناسی، روان سنجی ، روان درمانی؛ و چه با بهره گرفتن از بن ماضی مانند رفتار، رفتارگرایی، کژرفتاری و… . گرچه در نظر اهالی فیلم، سریال و بازی داشتن چنین دغدغه‌ای عجیب و خنده‌آور است، و تا به امروز به کلمات جایگزین این حوزه‌ها اقبالی نشان داده نشده، اما حداقل می‌توان آن را به عنوان تیری در تاریکی ارائه داد. این واژگان گرچه از لحاظ دستوری دقیقا معادل انگلیسی خود نیستند اما بار معنایی کاملا معادلی از دیدگاه بنده دارند.

نیاز ما به فعل‌های ساده آن چنان زیاد است که می‌توان به استفاده از افعال ساده در معنایی جز معنای پذیرفته شده گردن نهاد و حتی به کار بردن مصدرهای جعلی را به عنوان راه حلی برای باز کردن فضای فنی به روی کلماتی با بن و بنیاد فارسی در نظر گرفت. بنابراین «رواندن» را به عنوان فعل استریم در نظر می‌گیریم، و روانه را به سیاق سامانه و رایانه معادل سرویس استریم یا استریم به عنوان اسم پیشنهاد می‌دهیم. شخصی که بازی، تصویر یا صدای خود را می‌رواند رونده نامیده می‌شود. اگر به صورت خاص یکی از این شاخه‌ها برای رواندن مد نظر باشد آن را با مصدر رو نشان می‌دهیم، مانند بازی‌رو، صدارو یا تصویررو. با همین قاعده پخش زنده‌ی روانه را هم می‌توان زنده‌رو در نظر گرفت. تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

سونی سرویس استریم بازی OnLive را خرید تا آن را تعطیل کند! (فارنت)
سونی روانه‌ی بازی OnLive را خرید تا آن را تعطیل کند.

استریم (Stream) کردن بازی‌های ویدیویی امروزه از هر زمانی پرطرفدارتر شده است، بر آن شدیم تا تجهیزات و اطلاعات مورد نیاز جهت استریم کردن را معرفی کنیم. (استریمرشو)
رواندن بازی‌های ویدیویی امروزه از هر زمانی پرطرفدارتر شده است، بر آن شدیم تا تجهیزات و اطلاعات مورد نیاز جهت رواندن را معرفی کنیم.

استریم1 با ارائه سرویس ویدئو استریمینگ و پخش زنده اینترنتی روی زیرساخت مناسب کمک می‌کند تا مخاطبان رویداد شما را در لحظه و از هر جایی و هر وسیله‌ای دنبال کنند. (استریم 1)
استریم1 با ارائه ویدئوروانه و پخش زنده اینترنتی روی زیرساخت مناسب کمک می‌کند تا مخاطبان رویداد شما را در لحظه و از هر جایی و هر وسیله‌ای دنبال کنند.